Przed podjęciem decyzji o sposobie leczenia, istotne jest rozważenie kilku kwestii dotyczących pacjenta:
- Stopień nasilenia dolegliwości i na tym etapie ocena wskazań do hospitalizacji lub diagnostyki ambulatoryjnej.
- Decyzja o rodzaju leczenia, wyborze leku i metodzie psychoterapii.
- Ocena stopnia ryzyka samobójstwa, możliwości zaangażowania rodziny w proces leczenia.
- Świadomość choroby i zgoda pacjenta na leczenie oraz jego zaangażowanie w proces zdrowienia.
- Towarzyszące choroby somatyczne, czy inne okoliczności wpływające na obserwację i rokowanie.
Należy pamiętać, że ryzyko samobójstwa jest bardzo wysokie w pierwszym okresie leczenia. Jest to związane z mechanizmem działania leków przeciwdepresyjnych. Efekt poprawy nastroju przychodzi najczęściej po okresie kilku tygodni. Wcześniej może się pojawić jedynie wzrost aktywności psychoruchowej, co stanowi ryzyko popełnienia samobójstwa przez pacjenta. Dlatego, jeżeli pacjent jest leczony ambulatoryjnie, tak ważna jest świadoma obecność bliskich. Często korzysta się również z metody dozowania leków w małych ilościach, tak aby osoba chora nie miała dostępu do dawki toksycznej lub samobójczej.
W leczeniu depresji stosuje się różne grupy leków. Są to leki przeciwdepresyjne, stabilizujące nastrój, przeciwpsychotyczne, uspokajające, nasenne. Te ostatnie pomocne są szczególnie w początkowym okresie terapii depresji. Leki działające krótkoterminowo, jak już wspominałam w innych artykułach, mogą mieć potencjał uzależniający – rozwija się on dopiero po kilku miesiącach. Do tego czasu są to leki bezpieczne – oczywiście pod warunkiem ordynacji ich przez psychiatrę. Należy pamiętać, że tego typu lekarstwa między innymi wchodzą w niebezpieczne interakcje z alkoholem.
W długoterminowym leczeniu stosuje się preparaty nieuzależniające. Działają one z kilkutygodniowym opóźnieniem. Musi o tym pamiętać zarówno pacjent jak i rodzina, nie oczekując natychmiastowej poprawy. Właściwy etap leczenia w psychiatrii – nie tylko w przypadku depresji – rozpoczyna się od momentu uzyskania poprawy stanu psychicznego. Od tego czasu psychiatra włącza zegar terapii. W przypadku depresji jest to okres od roku do końca życia – w zależności od wieku, nasilenia objawów, ilości nawrotów, towarzyszących schorzeń. Leki muszą być również przyjmowane regularnie. W przeciwnym wypadku nie będą działać.
W początkowym okresie farmakoterapii mogą wystąpić objawy uboczne. Najczęściej nie są one niebezpieczne. Bywają uciążliwe i wiążą się z mechanizmem działania leków i pobudzeniem określonych receptorów w organizmie. Jeśli budzą niepokój pacjenta, powinny być skonsultowane z lekarzem psychiatrą, który w takim wypadku najczęściej włączy do farmakoterapii dodatkowe doraźne leki znoszące objawy i poprosi o cierpliwość. Po kilku dniach (do kilku tygodni) objawy uboczne ustępują. W to miejsce pojawia się działanie leczące.
Inną ważną metodą leczenia depresji jest psychoterapia. Jej rodzaj, intensywność zostaje dostosowana do potrzeb i możliwości pacjenta. W leczeniu depresji stosowana jest również fototerapia, deprywacja snu i elektrowstrząsy. Ta ostatnia metoda jest ważnym elementem leczenia depresji w ciąży.
Należy znaczyć, że opisane postępowanie dotyczy depresji jako choroby. Mam na myśli przede wszystkim wskazania do hospitalizacji, ryzyko samobójstwa, ordynacji wyższych dawek leków. Większość symptomów depresyjnych prezentowanych przez pacjentów nie jest objawem depresji jako choroby, ale zaburzeń depresyjnych. Istnieje oczywiście duże podobieństwo objawów. Stopień ich nasilenia i ryzyko samobójstwa jest jednak znacznie niższe i rzadko wymaga hospitalizacji. Zaburzenia depresyjne są częstą komponentą zaburzeń lękowych, nerwicowych, psychosomatycznych, uzależnień. Postępowanie lecznicze w pewnych obszarach jest podobne. Różnice wynikają ze schorzenia podstawowego i wymagają indywidualnego postępowania wobec każdej osoby.
Tak na przykład, jeżeli problem dotyczy osoby uzależnionej od leków uspokajających, konieczne jest działanie wielotorowe:
- Leczenie uzależnienia od leków z pomocą farmakoterapii i psychoterapii
- Leczenie wtórnych zaburzeń depresyjnych, zaburzeń snu, funkcji poznawczych wywołanych lekami uspokajającymi
- Czasami leczenie pierwotnej depresji lub innych zaburzeń kryjących się pod uzależnieniem.
Bardzo istotnym czynnikiem w powodzeniu terapii – niezależnie od tego czy depresja to choroba czy zaburzenie – jest świadomy udział pacjenta w procesie leczenia. Konieczne jest ustalenie planu postępowania, w który pacjent jest zaangażowany. Ważna staje się edukacja na temat przyczyn, przebiegu, leczenia choroby. Ryzyka nawrotu i możliwości wpływu osoby cierpiącej na jego minimalizację. Pacjent staje się partnerem w leczeniu i bierze za nie część odpowiedzialności. Regularnie przyjmuje leki, obserwuje i poznaje siebie. Również w procesie psychoterapii. Nabywa wiedzę dotyczącą mechanizmu działania leków, interakcji, objawów ubocznych. Ograniczeń lub zakazu spożywania alkoholu, zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Podkreślenia wymaga fakt, iż niezależnie od tego czy depresja to choroba czy zaburzenia wymaga konsultacji u psychiatry.
W Gabinetach Rozwoju leczeni są pacjenci cierpiący na różne postaci depresji. Jest to specjalistyczne leczenie ambulatoryjne z możliwością psychoterapii indywidualnej i grupowej. W Krakowie możliwość hospitalizacji w przypadku silnych objawów depresji oferuje Szpital Specjalistyczny im. dr Józefa Babińskiego, Szpital Specjalistyczny im. Ludwika Rydygiera i Klinika Psychiatrii Dorosłych.
Specjalista psychiatra, psychoterapeuta
Gabinety Rozwoju Kraków