Objawy depresji

Historia definicji depresji, opisu jej objawów sięga czasów starożytnych. W pierwszej kolejności Hipokratesa który stworzył termin melancholii. Jest on również autorem innych pojęć, które nadal są stosowane we współczesnej diagnostyce. Drugim, wartym wspomnienia autorem starożytnym był Aretajos z Kapadocji, który jako objawy depresji uwzględniał smutek, wyczerpanie, pustkę emocjonalną czy nawet tendencje samobójcze.

Kiedy możemy rozpoznać epizod depresyjny?

Depresja w chorobach afektywnych często określana jest jako depresja endogenna (przez niektórych autorów zwłaszcza amerykańskich może być ona określana jako duża depresja). Należy pamiętać że pojęcia te pomiędzy terminologię amerykańską i europejską nie są synonimami. Depresje typu endogennego mogą przybierać różną postać. Dominuje w nich zawsze obniżony nastrój w postaci smutku, przygnębienia, i braku zdolności do przeżywania radości. Czasami przyjmuje to postać stanu całkowitego zobojętnienia. Zdarzają się również sytuacje kiedy depresja przyjmuje nieco inny obraz. Może to być depresja poronna albo subdepresja.

Aby rozpoznać epizod depresyjny, objawy muszą trwać przynajmniej przez dwa tygodnie. Występujące dolegliwości nie mogą mieć związku z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych. W skład zespołu depresyjnego często wchodzi tzw. zespół somatyczny, który polega na utracie zainteresowania sprawami, które dotychczas sprawiały przyjemność, braku lub zmniejszeniu reakcji emocjonalnych związanych z codziennymi wydarzeniami. Występuje tutaj również wczesne budzenie się, które jest bardzo częstym objawem depresji. Pacjenci największy smutek odczuwają w godzinach rannych, skarżą się na mniejszą ilość energii lub duże emocjonalne pobudzenie. Łaknienie znacząco się zmniejsza, czemu towarzyszy spadek masy ciała i wyraźny spadek libido. Należy zaznaczyć, że w epizodzie ciężkiej depresji powyższe objawy zawsze występują. W epizodzie łagodnej depresji objawy mają mniejsze nasilenie i występują w mniejszej ilości.

Jakie są objawy objawy depresji łagodnej?

Łagodna depresja cechuje się przynajmniej dwoma z trzech podstawowych poniżej wymienionych objawów:

obniżonym nastrojem, który utrzymuje się przynajmniej przez dwa tygodnie
utratą zainteresowań
zmniejszoną energią

Ponadto depresja łagodna charakteryzuje się obecnością wymienionych poniżej objawów (by móc zdiagnozować łagodną depresję wymagane jest rozpoznanie minimum dwóch powyższych i minimum dwóch poniższych objawów):

zmniejszone zaufanie do własnej osoby
poczucie winy
natrętne myśli o śmierci lub myśli samobójcze
częste skargi na zaburzenia pamięci oraz innych funkcji poznawczych
zmiany w aktywności
zaburzenia snu: bezsenność lub nadmierna senność
zmiany masy ciała

W depresji łagodnej wskazane jest zróżnicowanie depresji i nerwicy.

Objawy depresji umiarkowanej

W przypadku depresji umiarkowanej minimalna ilość objawów to sześć objawów wymienionych powyżej.

Objawy ciężkiej depresji – objawy dużej depresji

Obniżenie podstawowego nastroju, które przeżywane jest jako stan smutku, niemożności przeżywania radości, szczęścia, satysfakcji aż do całkowitego zobojętnienia.
Pogorszenie wszystkich procesów psychicznych oraz pamięci i innych funkcji poznawczych. Przejawia się to w obniżeniu napędu psychoruchowego, zahamowaniem energii, zwolnieniem myślenia, znacznym osłabieniem pamięci i poczuciem niesprawności intelektu. Taki stan nazywany jest czasami pseudodemencją. W szczególnych przypadkach może pojawić się całkowicie odmienny stan w postaci niepokoju ruchowego i bardzo dużego pobudzenia. U niektórych pacjentów takie stany mogą występować naprzemiennie. W każdym przypadku opisane wyżej stany mają duże nasilenie.
istotne zaburzenia rytmów biologicznych: Dotyczy to w szczególności rytmu snu i czuwania. Pogorszenie ilości snu nocnego, bardzo wczesne budzenie się rano. W drugim wariancie zwiększona ilość snu. zarówno w ciągu dnia jak i w nocy. Ten drugi wariant dotyczy bardziej zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Z zaburzeniami rytmu okołodobowego związane są duże zmiany nastroju. Często charakterystycznym objawem jest niewielka poprawa stanu po południu ,w szczególności wieczorem.
Jednym z objawów depresji u kobiet mogą być zaburzenia cyklu miesięcznego i zmiany hormonalne.

Lęk w depresji

Istotnym elementem depresji ciężkiej jest lęk. Ten objaw może osiągnąć bardzo duże nasilenie. Czasami pacjenci lokalizują go w okolicy przedsercowej.

Najczęstszy lęk depresji to „lęk wolno płynący„. Ma on falujący charakter i tymczasowo może narastać z towarzyszącymi objawami somatycznymi. Może on przyjmować obraz: napięcia, trudności w odprężeniu się, relaksie, stan niepokoju, czy zagrożenia w oczekiwaniu na trudne wydarzenia. Osoba doświadczająca lęku w depresji może odczuwać zaburzenia koncentracji, trudności w wykonywaniu intelektualnej pracy, wzmożoną wrażliwość na różnego rodzaju bodźce. Może to być również zwiększona reaktywność na ból. Kiedy lęk może przyjmować również postać paniki i całkowitej dezorganizacji myślenia.

Przy małym nasileniu lęku towarzyszy mu niewielki niepokój psychoruchowy. Może on się przejawiać np. w trudności przebywaniu w jednej pozycji, ciągłej potrzebie zmiany miejsca, trudnością w przebywaniu w jednej pozycji. Lęk depresji może powodować też trudności z dokończeniem różnych czynności, skupieniu się na nich. W skrajnych przypadkach może przybierać np. postać stanu trwogi, pacjent może błagać o pomoc. Taki stan może być określany też mianem depresji agitowałem. Może być wtedy połączony z obecnością urojeń w depresji i tendencji samobójczych. Towarzyszy mu też często bezsenność w depresji.

Czasami lęk może doprowadzać do przeciwstawnego zespołu objawowego w postaci całkowitego zahamowania ruchowego określanego mianem osłupienia depresyjnego. Taki stan wymaga pilnej interwencji, ponieważ osoba cierpiąca może doświadczać urojeń, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia. Mówiąc dosłownie taka osoba może w każdej chwili dokonać czynu gwałtownego skierowanego na siebie np. może to być skok przez okno lub dramatyczne samouszkodzenia. Lęk który wolno płynie ma również odzwierciedlenie w objawach somatycznych takich jak:

biegunka
zwieszona akcja serca
wzrost ciśnienia
uczucie palenia skóry
trudności w oddychaniu
uczucie pancerza w obrębie klatki piersiowej
silne zawroty głowy.

Lęk w depresji może wynikać bezpośrednio z charakteru przeżyć osoby cierpiącej. Jest ona przekonana o sytuacji bez wyjścia, doświadcza silnego poczucia winy. Czasami jest przekonana o tym, że jej grzechy doprowadziły ją do stanu, w którym się znajduje. Taką sytuację chorego opisywał między innymi Kępiński.

Pochylając się nad koegzystencja lęku i depresji warto zwrócić uwagę na kilka aspektów.

Depresja może wywoływać lęk. A lęk może wywoływać depresję. W ten sposób tworzy się zamknięte koło objawowe. Jest to jeden z powodów ,dla których podjęcie leczenia jest tak istotne, aby pacjent mógł wydostać się z tego błędnego koła. Oba procesy są powiązane ściśle z zjawiskami somatycznym w organizmie, zmianami hormonalnymi ,które mają bezpośredni wpływ na stan psychiczny. Zarówno lęk i depresja są leczone lekami o podobnych mechanizmach. Na uwagę zasługuje grupa leków, których nie wolno stosować w lęku i depresji za wyjątkiem bardzo szczególnych sytuacji. Mam na myśli pochodne benzoduazepiny. Dlatego tak ważne jest prowadzenie leczenia przez specjalistę. W Historii leczenia zespołów depresyjnych i lękowych zdarzały się (nadal zdarzają się ) liczne uzależnienia pacjentów od tych niebezpiecznych leków.
Koegzystencja lęku i depresji stanowi duże wyzwanie dla współczesnej psychiatrii. A diabeł tkwi w szczegółach. Dlatego tak istotne jest Uważność lekarza i dokładność zebranego wywiadu w tym postawienia właściwej diagnozy. Na uwagę zasługuje również zespół depresyjno-lękowy opisany w innych artykułach. Bardzo szczególną postać depresji w której pojawia się lęk może być depresja maskowana. W takiej depresji na pierwszy obraz wysuwa się lęk, który może być przyczyną błędnej diagnozy zaburzeń nerwicowych. Ta sytuacja dotyczy w szczególności błędnej diagnozy zaburzeń lękowych uogólnionych czy agorafobii. Lęk wykazuje bardzo dużą różnorodność w zależności od typu zaburzeń afektywnych czy depresyjnych. W depresji w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych lęk zdarza się znacznie rzadziej. Lęk w depresji jest czynnikiem niekorzystnym prognos tycznie. Mam na myśli m.in. reakcje na leki stosowane w depresji to znaczy leki przeciwdepresyjne.

Objawy somatyczne, fizyczne w depresji:

Na uwagę zasługują mało znane objawy depresji jak:

bóle głowy w okolicy karku potylicy lub opasujące głowę jak kask
zaparcia
wysychanie błony śluzowych
utrata apetytu,
spadek masy ciała.

Nie można diagnozować depresji na podstawie powyższych objawów. Muszą towarzyszyć innym kompleksom objawowym i wymagają diagnozy przeprowadzonej przez specjalistę. Powyższe objawy nie są zależne od wydarzeń określonego dnia. I utrzymują się stale.

Nietypowe objawy depresji

Inne nietypowe objawy depresji, które mogą występować często to między innymi zaburzenia treści myślenia. Osoba chora na depresję stawia depresyjne oceny, negatywnie ocenia samego siebie, swoje postępowanie, swój stan zdrowia. Często przeżywa ona poczucie winy, pesymistycznie ocenia teraźniejszość i przyszłość. Nie widzi perspektyw na własne życie. Niektórzy taki sposób myślenia określają jako światopogląd depresyjny. Kiedy ten sposób myślenia przekracza pewne granice możemy już mówić o urojeniach, o których piszę poniżej.

Do nietypowych objawów depresji należą również wtórne objawy depresyjne. Możemy tu wymienić utrudnione funkcjonowanie w rodzinie, w miejscu pracy. Jest to bardzo wyraźnie dla otoczenia. Osoba cierpiąca na depresję ma poczucie niesprawności psychicznej fizycznej i intelektualnej, uczucie ciągłego zmęczenia. Bardzo koncentruje się na swoich przeżyciach i trudno i jej podjąć jakiekolwiek działania i wysiłek w zakresie podstawowych obowiązków czy nawet potrzeb. Osoby cierpiące na dużą depresję nie są w stanie podołać nawet podstawowym obowiązkom. Nie mówiąc już o swoich potrzebach. Unikają spotkań, zwłaszcza takich, gdzie mogliby być widziani publicznie. Wszystkie podstawowe czynności sprawiają im niezwykłą trudność. Wykonując te czynności osoby w ciężkiej depresji mają poczucie, że wykonują je źle, co jest powodem wycofywania się społecznego. Są to sygnały alarmowe.

Epizod ciężkiej depresji charakteryzuje co najmniej osiem z wymienionych na początku tego artykułu objawów. Pacjenci w takim stanie z trudem wykonują nawet podstawowe czynności – czasami nie są wstanie w ogóle ich wykonać. W miejsce obniżonego nastroju może pojawiać się brak jakichkolwiek uczuć, czyli znieczulenie emocjonalne. W epizodzie depresji ciężkiej z objawami psychotycznymi dodatkowo występują objawy podobne do występujących w schizofrenii – mają jednak inną charakterystykę.

Objawy depresji lękowej

Depresja lękowa może być określona jako zespół depresyjno-lękowy. W takiej depresji są oczywiście obecne wszystkie podstawowe objawy opisane powyżej. Najważniejszy jednak w tej depresji jest lęk. Może on przyjmować postać czy to lękowego oczekiwania, ogromnego poczucia zagrożenia, dużego niepokoju psychoruchowego. Charakterystyczną cechą depresji lękowej jest duża trudność ze snem aż do bezsenności. Często pojawiają się myśli samobójcze, duże jest ryzyko samobójstwa. Depresja lękowa może też przybierać obraz stanów paniki.

Depresja z natręctwami

W tej postaci depresji dominują natrętne myśli samobójcze, impulsy dotyczące dokonania gwałtownych czynów w stosunku do siebie lub osób z najbliższego otoczenia. Depresja z natręctwami może przybierać postać natrętnych impulsów i myśli. Czasami mają one charakter bluźnierstw albo uporczywych rozważań o winach, grzechach i zaniedbaniach.

Depresja u dzieci

W ostatnim czasie przywiązuje się coraz większą wagę do zaburzeń nastroju u dzieci. Rozpoznanie depresji, manii, dystymii u dzieci i młodzieży następuje na podstawie podobnych kryteriów jak u dorosłych.

Kiedyś uważano, że depresja u dzieci – zwłaszcza młodszych – nie występuje. Objawy depresyjne w wieku młodzieńczym traktowano jako normę. Ostatnie wyniki badań stoją już w opozycji do tych przekonań. U wielu młodych pacjentów rozpoznaje się depresję i liczba ich ciągle wzrasta. Ponadto coraz młodsze dzieci cierpią na zaburzenia depresyjne.

Często objawem depresji u dzieci są:

Większa drażliwość.
Brak przyrostu masy ciała.
Pogorszenie wyników nauki.
Wycofywanie się z kontaktów z rówieśnikami.

Należy również zwrócić uwagę na wysokie ryzyko prób samobójczych w grupie młodzieńczej. Objawem depresji u dzieci są też liczne skargi somatyczne – ból brzucha czy innej części ciała. Wśród innych objawów można wymienić nadmierną senność czy wrażliwość na odrzucenie.

Depresji u dzieci i młodzieży często towarzyszy także szereg innych zaburzeń. Mogą być to:

Zaburzenia lękowe.
Zaburzenia zachowania.
ADHD.
Nadużywanie bądź uzależnienie od substancji psychoaktywnych.

Najczęściej wiąże się to z nieprawidłowością funkcjonowania systemu rodzinnego. W badaniach wykazano rodzinne występowanie depresji. Rodzice chorujący na depresję mają często dzieci z depresją – dlatego tak ważne jest leczenie depresji u rodziców. Czasami może być to także warunkiem powodzenia leczenia u dziecka – zwłaszcza, kiedy rodzic uświadomi sobie mechanizmy psychologiczne, które wywołują zaburzenia u niego i dziecka. Należy podkreślić, że dzieci rodziców z depresją mają znacznie wyższe ryzyko zachorowania.

Obecność zaburzeń depresyjnych oraz zaburzeń nastroju u dzieci i młodzieży stanowi duże ryzyko odnowienia się ich (zaburzeń) w wieku dorosłym. Oczywiście, nie wszystko jest chorobą – depresji u dzieci nie należy mylić z uczuciem smutku, który towarzyszy młodemu człowiekowi na pewnych etapach jego rozwoju, bądź związanego z wydarzeniami w jego życiu. Każdorazowo taki problem u dzieci i młodzieży – jeżeli budzi niepokój – wymaga konsultacji.

Objawy depresji – test

W warunkach domowych możemy wykonać samodzielnie np. test Becka który oceni objawy depresji.

Inne testy służące do pomiaru zaburzeń depresyjnych to:

skala depresji M. Hamiltona

skala depresji Montgomery-Asberg

Skala melancholii Becha-Rafaelsena

Opracowała lek. med. Katarzyna Adamska – specjalista psychiatra, psychoterapeuta

Psychiatra Kraków - lek. med. Katarzyna Adamska

Katarzyna Monika Adamska – Psychiatra w Gabinetach Rozwoju w Krakowie