Zaburzenia opisywane w tej kategorii należą do najczęściej występujących w psychiatrii. U około 15% populacji pojawia się w ciągu całego życia przynajmniej jedna jednostka klasyfikacyjna z tej grupy. Najczęściej występują fobie. Zaburzeniom lękowym często towarzyszą inne, zwłaszcza uzależnienia i depresja. Rokowanie w takich przypadkach jest gorsze. Objawy lęku są bardzo zróżnicowane. Można je podzielić na psychologiczne (drażliwość, zaburzenia koncentracji, niepokój), neurologiczne (ból i zawroty głowy, drżenia mięśni, zwłaszcza kończyn górnych, zaburzenia słuchu i widzenia) oraz te, które pochodzą z poszczególnych układów: oddechowego (uczucie duszności, ciała obcego w drogach oddechowych, przyspieszony oddech), pokarmowego (nudności, zmiana masy ciała, biegunka), krążenia (uczucie „bicia serca”, czerwienienie się). Występują też objawy zwane ogólnymi: osłabienie, bóle mięśniowe, pocenie się i inne.
W leczeniu tych zaburzeń co najmniej równie skuteczna, a pod pewnymi względami skuteczniejsza jest psychoterapia. Dlatego podejmując leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych, należy rozważyć zawsze wspólnie z pacjentem możliwość jej podjęcia.
Fobie
Występują u 2-7% populacji. W tej grupie zaburzeń objawy spowodowane są przez określone przedmioty lub zdarzenia, które u osób zdrowych nie wywołują reakcji. Lęk jest nieuzasadniony i nieproporcjonalnie większy od realnego zagrożenia. Może wystąpić już podczas myślenia o danej sytuacji. Pacjent jest zazwyczaj krytyczny w stosunku do swoich objawów, które jednak wywołują u niego tak duży dyskomfort psychiczny, że prowadzą do ich ciągłego unikania.
Agorafobia
Istotą zaburzenia jest znaczna i stale przejawiająca się obawa bądź lęk połączony z unikaniem takich miejsc bądź sytuacji, z których ucieczka byłaby trudna lub kłopotliwa, np.: tłum, miejsca publiczne, samotne podróżowanie, podróżowanie z dala od domu. W sytuacjach narażenia na powyższe sytuacje mogą wystąpić: kołatanie i przyspieszenie bicia serca, pocenie się, drżenie lub dygotanie, suchość w jamie ustnej, utrudnione oddychanie, uczucie dławienia, ból i dyskomfort w klatce piersiowej, nudności i bóle brzucha, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, uczucie oszołomienia, poczucie obcości własnego ciała i otoczenia, obawa utraty kontroli, obawa śmierci, uderzenia gorąca, zimne dreszcze, poczucie drętwienia i swędzenia.
Fobie społeczne
Istotą fobii społecznej jest znaczna obawa o znalezienia się w centrum uwagi lub obawa przed zachowaniem się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący. Zwykle obawy pojawiają się w takich sytuacjach społecznych jak: jedzenie, przemawianie, spotykanie znanych osób w miejscu publicznym, przebywanie na spotkaniach towarzyskich. Dla fobii społecznej charakterystyczne są: zaczerwienienie bądź dygotanie, obawa zwymiotowania, nagła potrzeba oddania moczu.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw)
Specyficzne dla opisywanego zaburzenia są myśli (obsesje) i czynności (kompulsje) natrętne. Najczęściej spotykane obsesje dotyczą obaw przed zakażeniem, skaleczeniem, wyrządzeniem sobie lub komuś krzywdy. Natomiast najbardziej popularne kompulsje to: wielokrotne sprawdzanie, mycie, liczenie. Powodują one cierpienie i zaburzają codzienne prawidłowe funkcjonowanie. Pacjent zdaje sobie sprawę, że jego zachowanie jest nieprawidłowe, lecz nie potrafi go zmienić. Każda tego rodzaju próba przeciwstawiania się kompulsją lub obsesją zwiększa poziomu lęku. Skutkiem stereotypowego i bezcelowego wykonywania natrętnych czynności bywa zwykle obniżenie nastroju i narastanie objawów lękowych.
Nasi terapeuci
Terapeuci z Gabinetów Rozwoju, którzy specjalizują się w problemach przedstawionych w tym artykule:
lek. med. Katarzyna Monika Adamska