- przewagą zachowań reaktywnych nad celowymi, szczególnie w sytuacjach nowych, trudnych i zagrażających. Reaktywność to dość stała cecha odpowiadania na różne sytuacje z określoną intensywnością. W zaburzeniach osobowości obserwujemy dwie skrajności tzw. reaktywności – nadmiernie wysoką (bardzo intensywne, burzliwe, nieadekwatne reakcje na słabe bodźce) oraz nadmiernie niską (brak reakcji, wycofanie, niewrażliwość na bodźce)
- niskim stopniem organizacji zachowań celowych, silnym wpływem stanu emocjonalnego na przebieg zachowań celowych. Osobowość ma dwa podstawowe poziomy organizacji mechanizmów regulująco-organizacyjnych. Pierwszy to struktury popędowo-emocjonalne, drugi struktury poznawcze (uwaga, spostrzeganie, pamięć, myślenie, mowa). W toku prawidłowego rozwoju osobowości człowieka struktury popędowo–emocjonalne zostają poddane kontroli struktur poznawczych. W zaburzeniach osobowości przewagę mają jednak te pierwsze, przez co popędy (agresja, dążenie do natychmiastowego zaspokojenia potrzeb) i emocje regulują zachowanie człowieka.
- mniejszą umiejętnością rozwiązywania problemów
- nieradzeniem sobie z podejmowaniem trudnych decyzji
- małą zdolnością do antycypacji (przewidywania)
Każde z zaburzeń osobowości posiada swoje cechy charakterystyczne.
Osobowość paranoiczna
- podejrzliwość, nieufność względem otoczenia
- poczucie bycia doskonałym, obarczanie innych winą za swoje błędy i niepowodzenia
- ciągłe poczucie bycia oszukiwanym
- poszukiwanie dowodów potwierdzających podejrzenia („teorię spiskową”)
- ciągłe wątpliwości dotyczące lojalności przyjaciół
- wyszukiwanie podtekstów w rozmowach, chowanie urazów, mała zdolność do wybaczania rzekomych obelg, krzywd
- brak tolerancji na krytykę
- błędne interpretowanie obojętnych lub przyjaznych zachowań innych osób
- często wręcz fanatyczna obrona swoich idei, dążenie do celu bez brania pod uwagę kosztów społecznych i konsekwencji
Osobowość schizoidalna
- brak umiejętności wyrażania uczuć, uchodzenie za osobę chłodną i nieprzystępną
- mała zdolność do nawiązywania kontaktów społecznych, brak zainteresowania nimi, brak przyjaciół
- zainteresowania, zajęcia realizowane w samotności
- obojętność na pochwały i krytykę
- brak odczuwania przyjemności z różnych aktywności
- bardzo rzadkie odczuwanie silnych pozytywnych lub negatywnych emocji
- brak empatii
- pewna niewrażliwość na obowiązujące normy społeczne – stąd zachowania oceniane jako ekscentryczne, tajemnicze, dziwaczne
- skłonność do fantazjowania, ucieczki w świat przeżyć wewnętrznych
- w relacjach społecznych reagowanie lękowe bądź ksobne
Osobowość histroniczna
- nadmierna potrzeba zwracania na siebie uwagi
- poczucie niedocenienia w przypadku nie znajdowania się w centrum uwagi
- emocjonalność (żywy, dramatyczny, nadmiernie ekstrawertyczny styl bycia)
- skupienie zainteresowania innych lecz brak trwałych i satysfakcjonujących kontaktów społecznych
- zachowanie i wygląd o cechach teatralnych, dramatyczny sposób mówienia,
- uwodzenie manipulowanie otoczeniem
- równocześnie duża zależność od otoczenia
- budzenie u ludzi uczucia zmęczenia, poczucia przewrażliwienia, powierzchowności, nieszczerości
- brak tolerancji na frustrację, krytykę, irytacja i niekontrolowane wybuchy
Osobowość narcystyczna
- przesadne poczucie własnej wartości
- brak zrozumienia dla uczuć innych
- liczne zabiegi w celu bycia podziwianym
- silna tendencja do przeceniania własnych umiejętności i osiągnięć, niedocenianie zdolności i dokonań innych
- poczucie „wszystko mi się należy”
- bezustanne mówienie na własny temat, chwalenie się
- utrzymywanie kontaktów jedynie z ludźmi o wysokim statusie społecznym
- brak umiejętności przyjmowania cudzego punktu widzenia i innej niż własna perspektywy patrzenia na świat
- brak empatii
- wykorzystywanie innych dla osiągnięcia własnych celów, arogancja, snobizm, wyniosłość
- wrażliwość na krytykę ponieważ w gruncie rzeczy poczucie własnej wartości jest zachwiane, krytyka wywołuje uczucie upokorzenia, pustki, wściekłości