Psychoterapia psychoanalityczna
Spis treści
- Co to jest psychoterapia psychoanalityczna?
- Na czym polega terapia mówiona w psychoanalizie?
- Terapia psychoanalityczna – dla kogo?
- Ile trwa terapia psychoanalityczna?
- Skuteczność terapii psychoanalitycznej
Co to jest psychoterapia psychoanalityczna?
Psychoterapia psychoanalityczna w całym swym spektrum wariantów, wywodzi się od stworzonej przez szeroko znanego austriackiego lekarza, Zygmunta Freuda psychoanalizy.
Psychoanaliza freudowska od początków swego istnienia zakłada, że umysł można opisać jako funkcjonujący w trzech sferach. Są to:
- nieświadomość– obejmuje ona nieakceptowane myśli i uczucia
- przedświadomość– dotyczy akceptowanych myśli i uczuć, które mogą się przedostać do świadomości oraz
- świadomość– czyli te myśli i uczucia, z których w dowolnej chwili zdajemy sobie sprawę.
Wraz z rozwojem psychoanalizy i rosnącym doświadczeniem klinicznym, Freud uzupełnił powyższy model, znany jako topograficzny, o rozumienie strukturalne, określające precyzyjniej najważniejsze składniki umysłu. Tak narodziło się id, ego i superego. Są to instancje o odmiennej od siebie naturze. Id jest określone przez Freuda jako „kocioł, w którym kipią bodźce popędowe” (Freud,1933, str.73). Zawiera w sobie popęd agresywny i seksualny, leżące u biologicznych podstaw naszego funkcjonowania. Kieruje się ono zasadą przyjemności, tak więc oczekuje natychmiastowego zaspokojenia. Superego z kolei to zbiór norm i wartości moralnych. W oparciu o zasadę moralności spełnianie jego wymagań daje poczucie ulgi i samoszacunku, przeciwstawianie zaś prowadzi do poczucia winy.
Ego pełni funkcje regulacyjne, z jednej strony jego zadaniem jest utrzymanie pod kontrolą id, z drugiej musi sprostać wymaganiom superego, łagodząc konflikt między nimi. Tak więc można powiedzieć, że działa ono w odniesieniu do zasady rzeczywistości, konfrontując pragnienia id z wymaganiami superego.
Mediacje, które są prowadzone przez ego nie zawsze przebiegają pomyślnie. Jeśli nie dojdzie do konsensusu, gdyż żądania superego okażą się zbyt surowe, id zbyt obezwładniające lub ego za słabe, pojawia się lęk. Lęk jest źródłem problemów. Konflikt między przeciwstawnymi żądaniami może okazać się byt trudny do uniesienia, co w efekcie może prowadzić do powstania rzutujących na funkcjonowanie, przykrych objawów.
Na czym polega terapia mówiona w psychoanalizie?
Terapia psychoanalityczna Freuda jako metodę pracy wykorzystywała technikę wolnych skojarzeń. Analizowany pacjent zajmował wygodne miejsce na kozetce w spokojnym i cichym otoczeniu. U jej wezgłowia, poza zasięgiem wzroku, siedział analityk, zachęcając pacjenta do mówienia wszystkiego, co przychodzi mu do głowy, starając się nie dokonywać selekcji. Rola analityka polegała na pomocy pacjentowi w dostrzeżeniu niedopuszczanych do świadomości, ukrywanych i konfliktowych wyobrażeń i uczuć.
Na przestrzeni lat klasyczna technika psychoanalityczna przeszła szeroko zakrojoną ewolucję.
Obecnie zdarza się, że psychoanalityk rezygnuje z użycia kozetki, przykładowo gdy jej użycie powoduje wzrost lęku.
Psychoterapia psychoanalityczna, jak podaje Nancy McWilliams, ma skromniejsze cele niż kliniczna psychoanaliza. Ta ostatnia „została zdefiniowana jako otwarty wysiłek mający na celu zrozumienie głównych nieuświadomionych myśli, życzeń, obaw, konfliktów, mechanizmów obronnych i identyfikacji danej osoby. Ludzie mogą szukać analizy po to, by zrealizować plan rozwoju osobistego, lub pogłębić zrozumienie uniwersalnych zagadnień, z jakimi zmagają się ich pacjenci” (McWilliams 2011, str. 43).
Z kolei psychoterapia psychoanalityczna ma węższy zakres oddziaływania. Celem terapii psychoanalitycznej jest:
- złagodzenie istniejących zaburzeń
- zmniejszenie cierpienia
- praca nad zbudowaniem silniejszej struktury psychicznej
Terapia psychoanalityczna – dla kogo?
Psychoterapia psychoanalityczna jest pomocną metodą leczenia dla osób z cierpiących na zaburzenia lękowe, depresyjne, obsesyjne, psychosomatyczne. Nie jest wskazana dla osób z organizacją osobowości typu borderline, problemami na poziomie psychotycznym, aktywnie uzależnionych czy też osób ze skłonnościami antyspołecznymi.
Psychoanalityczna terapia par
Podejście psychoanalityczne jest wiele wnoszącym punktem wyjścia nie tylko w terapii indywidualnej, ale również może być użyteczna jako forma pracy dla par (małżeńskich, partnerskich, jednopłciowych). Dylematy nad którymi właściwa będzie praca w parze mogą dotyczyć obszarów takich jak:
– kłótnie, konflikty, brak konstruktywnego dialogu
– kryzysy wynikające ze zmiany sytuacji życiowej
– kryzysy dotyczące pełnionych ról
– trudności dotyczące pożycia seksualnego
– brak intymności, bliskości emocjonalnej
– agresja słowna i fizyczna
– niewierność
W przypadku procesu terapii psychoanalitycznej pary, pacjentem jest nie tyle konkretna dwójka osób, co relacja, którą świadomie i nieświadomie ze sobą tworzą. Praca pomaga zapoczątkować widzenie samych siebie jako pary, czyli czegoś tworzonego wspólne, jak również tworzy warunki do rozwoju tak zwanego stanu umysłu pary. Jest to przyjecie trzeciej pozycji, z której para może obserwować siebie i to co wspólnie tworzy. Psychoterapeuta psychoanalityczny reprezentuje związek. Obserwuje dwoje ludzi w gabinecie i interpretuje to, co tworzą.
Psychoanalityczna terapia rodzin
Psychoterapia rodzin jest procesem zbliżonym do terapii par. Niejednokrotnie powodem zgłoszenia są objawy występujące u jednego z członków rodziny, na przykład dziecka. W terapii rodzin uwzględnia się założenie, że dane trudności są efektem nieświadomego najczęściej procesu, toczącego się w rodzinie. Tak więc pacjentem jest cała rodzina i relacje wewnątrz niej. W przeciwieństwie do terapii par, w procesie terapeutycznym biorą udział reprezentanci różnych pokoleń, najczęściej rodzice i dzieci. Przedmiotem analizy będą tu relacje między konkretnymi podsystemami i wewnątrz nich. Terapeuta zwraca uwagę na wpływ, jaki ma funkcjonowanie poszczególnych członków rodziny, na to co się w niej dzieje jako całości, a także przykłada wagę do współdziałania.
Psychoanalityczna terapia grupowa
Analityczna terapia grupowa jest formą pomocy łączącą założenia terapii grupowej z terapią psychoanalityczną.
Jest to sposób pracy o nieustrukturyzowanym charakterze, co oznacza, że wypowiedzi uczestników grupy mają swobodny charakter, opierają się na ich oraz terapeuty wolnych skojarzeniach. Grupa tworzy dynamiczną całość i dynamika ta stanowi o potencjale rozwojowym jej członków. Terapia grupowa uznaje bowiem, że trudności każdej osoby, powstałe w toku jej życia, znajdują swoje odbicie w procesie grupowym. Spotkania dotyczą interakcji pomiędzy uczestnikami grupy i ich życia poza grupą. Dzięki pracy w grupie poszerza się możliwość wglądu we wzorzec z jakim dana osoba wchodzi i podtrzymuje relacje z innymi ludźmi, wyostrzając te wszystkie jego elementy, które dotąd sprawiały, że były one problematyczne czy niesatysfakcjonujące.
Ile trwa terapia psychoanalityczna?
Zarówno psychoanaliza jak i wywodzące się z niej terapie psychoanalityczne, są głębokimi i wymagającymi zaangażowania emocjonalnego jak i czasowego procesami. Nie jest możliwe określenie długości leczenia na etapie konsultacyjnym. Najczęściej jest to kilka lat.
W przypadku psychoanalizy sesje odbywają się z częstotliwością 4-5 razy w tygodniu. Jeśli chodzi o terapię psychoanalityczną są to 2-3 sesje terapeutyczne w tygodniu.
Psychoterapia psychoanalityczna – skuteczność
Będący redaktorem jednej z najważniejszych publikacji dotyczących skuteczności terapii psychoanalitycznych, brytyjski psychoanalityk Peter Fonagy, w publikacji „An open door review of outcome studies in psychoanalysis”, zawierającej przegląd 80 projektów badawczych konkluduje, iż: „To prawda, że psychoanalityczne badania empiryczne rozpoczęły się później, niż w przypadku wielu innych szkół. Jednak nie sposób ignorować faktu, że tam, gdzie sprawiedliwie i adekwatnie oceniano skuteczność tej metody, osiągała ona efekty porównywalne z innymi podejściami terapeutycznymi”(Fonagy, 2002, str.9)
Maat z kolei, na podstawie przeprowadzonego przez siebie i współpracowników systematycznego przeglądu badań, poświęconym skuteczności długoterminowej psychoterapii psychoanalitycznej, stwierdza że, zgromadzone przez nią dane „pokazują, iż długoterminowa psychoterapia psychoanalityczna jest skutecznym leczeniem szerokiego spektrum patologii” [Matt, 2009, s. 1].
Bibliografia
- Fonagy P. (2002). An open door review of outcome studies in psychoanalysis. Londyn: IPA
- Freud, S. (1933). New introductory lectures on psychoanalysis. SE, Vol. 22, s.: 1-182.
- Kalita L., Chrzan-Dętkoś (2017). Skuteczność psychoterapii psychoanalitycznych. W: Psychoterapia, nr 4 (183), s.: 5–16.
- Maat S., Jonghe F., Shoevers R., Dekker J., (2009). The effectiveness of long-term psychoanalytic therapy: a systematic review of empirical studies. W: Harv. Rev. Psychiatry; 17, s.:1–23.
- McWilliams N. (2011). Psychoterapia psychoanalityczna. Gdańsk: Harmonia Universalis
- Mitchel S.A., Black, M. J. (1995). Freud and Beyond. New York: Basic Books
- Morgan M. (2021). Stan umysłu pary i kreatywna para. Wykład dla Sekcji Par i Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychoanalitycznej.
Opracowała mgr Martyna Olczyk
Mgr Martyna Olczyk
Psycholog, psychoterapeuta. Absolwentka psychologii na Wydziale Filozoficznym UJ. Ukończyła czteroletnie szkolenie psychoterapeutyczne w Krakowskim Centrum Psychodynamicznym.