Zrozumieć dwubiegunowość: jak żyć z chorobą afektywną dwubiegunową?

Dwubiegunowość może być trudna do zrozumienia – zarówno dla pacjenta jak i otoczenia. W tym artykule wyjaśniamy podstawowe fakty dotyczące klasyfikacji DSM, jak również objawów, przyczyn oraz metod leczenia. Artykuł przybliży czytelnikowi efektywne strategie radzenia sobie z chorobą dwubiegunową. Może być również wsparciem, przynoszącym poprawę w codziennym funkcjonowaniu osoby cierpiącej i jej bliskich.

Spis treści:

• Najważniejsze informacje
• Wprowadzenie
• Co to jest dwubiegunowość?
• Przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej
  • Epizody depresyjne w ChAD
  • Epizody maniakalne i hipomaniakalne
• Diagnostyka dwubiegunowości
• Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
  • Leki pierwszej generacji w leczeniu ChAD
  • Leki drugiej generacji i atypowe leki przeciwpsychotyczne
• Wsparcie dla osoby chorej
• Profilaktyka nawrotów choroby
• Życie zawodowe i społeczne z chorobą afektywną dwubiegunową
• Rola edukacji w zrozumieniu dwubiegunowości
• Podsumowanie

Najważniejsze Informacje

• Choroba afektywna dwubiegunowa to przewlekłe zaburzenie nastroju, charakteryzujące się naprzemiennymi epizodami depresji i manii, co wpływa na codzienne funkcjonowanie osoby chorej.
• Diagnoza choroby dwubiegunowej (ChAD) często jest opóźniona i mylna, co podkreśla znaczenie rzetelnej diagnostyki przeprowadzonej przez specjalistów oraz wstępnej oceny ryzyka za pomocą profesjonalnych kwestionariuszy.
• Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej wymaga kompleksowego podejścia obejmującego farmakoterapię,psychoterapię, wsparcie ze strony bliskich oraz profilaktykę nawrotów. Wszystko to jest istotne dla jakości życia i zdrowia psychicznego osoby chorej.

Wprowadzenie

Choroba afektywna dwubiegunowa, znana również jako choroba dwubiegunowa, to przewlekłe i nawracające zaburzenie afektywne dwubiegunowe, które wpływa na zdolność do funkcjonowania w codziennym życiu. Zrozumienie natury tego schorzenia jest kluczowe dla powrotu chorego do stabilnego funkcjonowania społecznego, rodzinnego i zawodowego.

Choroba ta, znana jako zaburzenia nastroju, wpływa na zmiany nastroju osób cierpiących na nią. Mogą one doświadczać epizodów depresji, podczas których czują się przygnębione, tracą zainteresowanie aktywnościami, które kiedyś sprawiały im radość, a nawet mogą mieć myśli samobójcze. Mogą też doświadczać epizodów manii, podczas których czują się euforycznie, pełni energii, a czasem nawet niekontrolowanej aktywności.

Co to jest dwubiegunowość?

Dwubiegunowość to zaburzenie nastroju, które charakteryzuje się naprzemiennymi epizodami depresji i manii. W ramach choroby afektywnej dwubiegunowej wyróżnia się kilka typów:

1. Typ I z ciężkimi stanami depresji i manii
2. Typ II z ciężką depresją i łagodną manią
3. Rapid Cycling z częstymi epizodami
4. Seasonal Affective Disorder z epizodami o sezonowym wzorcu.

Choroba dwubiegunowa charakteryzuje się nie tylko przez naprzemienne epizody depresji i manii, lecz także przez gwałtowne wahania nastroju między tymi stanami. Osoba z tą chorobą może czuć się euforycznie i pełna energii jednego dnia, a następnego dnia czuć się przygnębiona i bez energii. Ta nieprzewidywalność nastrojów może być wyjątkowo trudna do przewidzenia i zarządzania, zarówno dla osoby chorej, jak i dla jej bliskich.

Przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej

Przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej jest złożony. Choroba ta charakteryzuje się naprzemiennymi epizodami depresyjnymi i stanami podwyższonego nastroju. W zależności od indywidualnego przebiegu choroby, osoba może doświadczać:

• epizodów depresyjnych
• epizodów maniakalnych
• epizodów mieszanych, gdzie symptomy manii i depresji pojawiają się jednocześnie, powodując zaburzenia w wielu obszarach życia.

Epizody depresyjne w ChAD

Epizody depresji to okresy, w których osoba czuje się:

• przygnębiona
• smutna
• bezradna
• bez energii
• traci zainteresowanie rzeczami, które kiedyś sprawiały jej radość

Trudności z koncentracją, poczucie winy i niska samoocena to również częste objawy.

Zaburzenia snu, spowolnienie myślowe, dzienna senność, przejadanie się oraz trudności w podejmowaniu decyzji to dodatkowe symptomy, które mogą wystąpić podczas epizodów depresji. Te objawy wywierają poważny wpływ na codzienne funkcjonowanie pacjentów, utrudniając im normalne życie.

Epizody maniakalne i hipomaniakalne

Epizody manii są okresami intensywnej euforii, energii i nadaktywności. Osoba w stanie manii może:

• podejmować lekkomyślne decyzje
• wykazywać zmniejszoną potrzebę snu
• wyższe libido
• utratę zahamowań
• tendencję do ryzykownych zachowań.

Hipomania jest łagodniejszą formą manii, charakteryzuje się mniej intensywną nadaktywnością, która rzadziej prowadzi do konfliktów społecznych czy poważniejszych konsekwencji. Osoba w stanie hipomanii czuje się dobrze, jest pełna energii i entuzjazmu, ale nie traci kontroli nad swoim zachowaniem.

Diagnostyka choroby dwubiegunowej

Rzetelna diagnostyka jest kluczowa w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Niestety, często choroba ta pozostaje nierozpoznana lub jest mylnie zdiagnozowana jako inne zaburzenie, jak depresja jednobiegunowa, schizofrenia czy zaburzenia osobowości. Właściwa diagnoza jest postawiona nawet po 10 latach od wystąpienia pierwszych objawów.

Ostateczną diagnozę może postawić tylko lekarz psychiatra. Jednak wstępną ocenę ryzyka choroby afektywnej dwubiegunowej można przeprowadzić online, za pomocą specjalnych kwestionariuszy, takich jak Kwestionariusz Zaburzeń Nastroju Hirschfelda czy Kwestionariusz objawów hipomanii Angsta (HCL-32). Pamiętaj, że testy online są jedynie narzędziem pomagającym w ocenie ryzyka i nigdy nie zastąpią profesjonalnej diagnozy.

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej

Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej jest wielowymiarowe i składa się z farmakoterapii,psychoterapii, psychoedukacji i wsparcia ze strony rodziny i bliskich. Kontynuacja leczenia, w tym stosowanie leków, aktywności fizycznej i dbałość o prawidłowy sen, jest istotna dla osób żyjących z ChAD.

Leki pierwszej generacji w leczeniu ChAD

Leki normotymiczne, zwane także stabilizatorami nastroju, są często wykorzystywane w terapii osób cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową. Ich celem jest utrzymanie stabilnego nastroju pacjenta. Ich zadaniem jest regulacja zaburzonych procesów neurotransmisji w mózgu, zwłaszcza szlaków dopaminergicznych, noradrenergicznych i glutaminergicznych.

Farmakoterapia ma na celu przywrócenie biologicznej równowagi w ośrodkowym układzie nerwowym, co jest kluczowe dla skuteczności terapii. Przyjęcie zalecanych leków i przestrzeganie zaleceń lekarza jest niezbędne dla powrotu do zdrowia.

Leki drugiej generacji i atypowe leki przeciwpsychotyczne

Atypowe leki przeciwpsychotyczne, takie jak:

• olanzapina
• kwetiapina
• aripiprazol
• risperidon

są stosowane w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej. Te nowoczesne leki działają na różne szlaki neurologiczne, łagodząc lub lecząc objawy ChAD. Każdy lek ma swoje unikalne cechy i potencjalne działania niepożądane.

Wsparcie dla osoby chorej

Regularne wizyty u lekarza i przestrzeganie jego zaleceń, przy wsparciu rodziny i bliskich, są bardzo ważne dla osoby z ChAD. Bliscy powinni:

• unikać krytyki
• okazywać zrozumienie
• być wyrozumiali zwłaszcza podczas epizodów depresyjnych
• być przygotowani na impulsywne działania osoby chorej, jak impulsywne wydawanie pieniędzy.
• Posiadać umiejętność stawiania granic, z poszanowaniem granic pacjenta i własnych oraz czyniąc to bez agresji.

Ważne jest, aby bliscy mieli zaplanowany sposób postępowania w sytuacjach kryzysowych, który ustalony jest podczas stabilnego stanu osoby chorej. Zdrowie psychiczne bliskich jest kluczowe i wymaga zapewnienia czasu i zasobów emocjonalnych; zaangażowanie partnerów w proces leczenia, np. przez psychoedukację i terapię par, może przyczynić się do zrozumienia choroby i skrócenia czasu trwania epizodów chorobowych.

Profilaktyka nawrotów choroby

Rozpoznanie wczesnych oznak zmian nastroju może doprowadzić do szybkiej interwencji i zapobiec pełnym epizodom depresji lub manii w chorobie dwubiegunowej. Współpraca z lekarzem oraz wsparcie ze strony otoczenia i rodziny, poprzez m.in. psychoedukację, może znacząco zmniejszyć ryzyko nawrotów i przyspieszyć proces powrotu do zdrowia.

Niepodejmowanie leczenia dwubiegunowości może prowadzić do:

• nałogów
• problemów prawnych
• trudności finansowych
• samobójstwa
• pogorszenia się relacji społecznych

Dlatego tak ważna jest profilaktyka i świadomość, jak poradzić sobie z tą chorobą.

Życie zawodowe i społeczne z chorobą afektywną dwubiegunową

Osoba z ChAD powinna szukać pracy, która jest elastyczna i może dostosować się do jej potrzeb, szczególnie w okresach zmian nastrojów. Właściwe zarządzanie stresem i konfliktami jest kluczowe dla utrzymania zdrowych relacji zarówno na poziomie zawodowym, jak i prywatnym.

Edukowanie bliskich i przyjaciół o specyfice choroby może pomóc im zrozumieć potrzeby osoby chorej i dostosować do nich swoje zachowania. Tworzenie i utrzymywanie silnych, pomocnych relacji społecznych może dawać wsparcie w trudnych momentach.

Rola edukacji w zrozumieniu dwubiegunowości

Edukacja na temat choroby afektywnej dwubiegunowej jest kluczowa zarówno dla osoby chorej, jak i jej otoczenia. Pomaga zrozumieć, co to jest dwubiegunowość, jakie są jej objawy i jak radzić sobie z tą chorobą.

Wiedza to pierwszy krok do zrozumienia i akceptacji ChAD.

Podsumowanie

Choroba afektywna dwubiegunowa to skomplikowane zaburzenie, które wpływa na wiele aspektów życia osoby chorej. Wiedza i zrozumienie tej choroby są kluczowe dla zarządzania nią i utrzymania zdrowego funkcjonowania. Współpraca z lekarzem, wsparcie ze strony otoczenia, odpowiednie leczenie i compliance, a także strategie radzenia sobie i edukacja, są kluczowe dla osoby z ChAD. Pamiętaj, że nie jesteś sam, i że z odpowiednim wsparciem, możesz prowadzić pełne i satysfakcjonujące życie z ChAD.

Każdy przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej jej jest inny. Tak jak inny jest każdy człowiek. Podkreślenia wymaga fakt, że niezależnie od tego jakie informacje posiądziemy na temat tej choroby, na drodze diagnostycznej jest potrzebny specjalista psychiatra i psychoterapeuta.

Opracowała lek. med. Katarzyna Adamska – specjalista psychiatra, psychoterapeuta

Katarzyna Monika Adamska – Psychiatra w Gabinetach Rozwoju w Krakowie

Przeczytaj również:

• Co to jest hipomania?