Zaburzenia snu u dzieci

Zaburzenia snu u dzieci są bardzo częstym zjawiskiem. Prawidłowy sen jest niezbędny dla ich wzrostu, rozwoju neurobehawioralnego oraz procesu uczenia się. W tym artykule przedstawię zaburzenia snu u dzieci w kontekście: definicji, przyczyn, objawów, leczenia oraz skutków.

Co to są zaburzenia snu u dziecka?

Zaburzenia snu u dzieci mogą mieć różną formę, intensywność, towarzyszące objawy, które zależą od wieku dziecka oraz jego poziomu rozwoju. Dzieci w zależności od wieku mają różne zapotrzebowanie na ilość snu w ciągu doby. Średnia ilość snu: noworodek ok. 17 godzin, zapotrzebowanie na ilość snu zmienia się progresywnie:
1 rok życia – 13 godzin,
3-5 rok życia – 12 godzin,
6-12 rok życia ok. 10 godzin,
13- 15 rok życia ok. 9 godzin.

Na potrzeby naszego artykułu, przyjmiemy uproszczenie w zakresie podziału faz snu. Wyróżnimy dwie główne fazy. Pierwsza to faza snu paradoksalnego (SP) – tzw. faza snu szybkiego, zapis w EEG podobny jak w fazie czuwania, w tej fazie pojawia się przeżywanie snów, marzeń sennych. Druga fazą jest faza snu spokojnego – dzieli się na 4 stadia, od snu lekkiego(I) do snu głębokiego (IV).

Trudności dziecka z zasypianiem

Między 2 a 6 rokiem życia dziecka, może pojawiać się rozwojowy niepokój wokół zasypiania. Dziecko może wyrażać potrzeby rytuały przy zasypianiu, tj. obecności opiekuna, zapalonego światła, opowiadania bajki, posiadania ulubionego pluszaka itp. Dorosły powinien zadbać o odpowiednią atmosferę poprzez: zasypianie dziecka w jego pokoju, ciszę w przestrzeni domowej, regularne godziny zasypiania, uważność na potrzeby dziecka wokół procesu zasypiania.

Poniżej przedstawiam kilka rodzajów zaburzeń snu, które mogą dotyczyć dzieci:

• Lęki nocne i Sen lękowy – od 2 roku życia, w fazie SP, dziecko może krzyczeć, jęczeć, płakać, wzywać pomocy – często występuje po trudnych emocjonalnie doświadczeniach dla dziecka. Dzieci mogą się dzielić z dorosłym treścią swoich trudnych snów.
• Somnambulizm – w fazie snu SP , dziecko pierwszej połowie nocy zaczyna spacerować, zwykle dotyczy chłopców w wieku 7-12 lat, dziecko nic nie pamięta rano. Zaburzenie to zwykle spontanicznie zanika. Jeżeli jednak towarzyszy mu silny lęk, to może wymagać postępowania terapeutycznego.
• Automatyzmy ruchowe – zazwyczaj w fazie snu głębokiego, pojawiają się w środku nocy np. ruchy rękami, nogami, kołysani się, ruchy głową itp., trwają klika minut, występują 2-4 razy w ciągu nocy, mogą być rytmiczne, intensywne, powodować hałas oraz przemieszczanie się łóżka. Pojawiają się około 3 roku życia, zazwyczaj znikają w okresie dojrzewania.
• Bezdechy podczas snu – występują rzadko, wymagają konsultacji z lekarzem. Wskazuje się, że przyczyną mogą być trudności otolaryngologiczne (zalecenie: usunięcie migdałków) lub dysregulacja ośrodka oddechowego.
• Hipersomnia – czyli Nadmierna senność– należy wykluczyć przyczyny neurologiczne, zbadać indywidualne potrzeby fizjologiczne (ilości snu i rytmu dobowego). Rzadko diagnozowana w dzieciństwie.

Zaburzenia snu u dzieci – leczenie

Przyczyny zaburzeń snu u dzieci mogą być różnorodne i obejmować czynniki genetyczne, środowiskowe, zdrowotne i psychospołeczne. W przypadku, gdy rodzice lub opiekunowie zauważają problemy związane ze snem u dziecka, ważne jest skonsultowanie się z pediatrą lub innym specjalistą (psychologiem, psychoterapeutą). Diagnostyka i leczenie powinny być dostosowane do konkretnych objawów i sytuacji dziecka. W niektórych przypadkach, zmiana nawyków snu, terapia behawioralna, a czasem leki mogą być skutecznymi metodami zarządzania zaburzeniami snu u dzieci. Można też wykonać badania elektroencefalografii (EEG) – aby mieć obraz trudności dziecka. Zatem zaburzenia snu u dzieci mogą przybierać różne formy i występować z różnych powodów.

Skutki zaburzeń snu u dziecka

Dzieci, które cierpią na zaburzenia snu, a więc przesypiają zbyt małą ilość czasu w ciągu doby lub/i jakość snu jest nieodpowiednia mogą mieć trudności w obszarze koncentracji i uwagi, z przyswajaniem szkolnej wiedzy. Zaburzenia snu, kiedy nie są leczone mogą powodować spowolnienie tempa rozwoju psychomotorycznego dzieci

Zaburzenia snu u dziecka mogą przynosić wiele negatywnych konsekwencji, dlatego bardzo ważne jest żeby zadbać o czynniki domowe, które mogą utrudniać proces zasypiania (hałas, brak spokojnej przestrzeni dla dziecka do zasypiania, stała pora zasypiania, rytuały związane z zasypianiem, uważność na potrzeby dziecka), a także należy zadbać o higienę snu u dziecka – na około 2 godzin przed procesem zasypiania poprzez między innymi: ograniczenie niebieskiego światła, zmniejszenie aktywności u dziecka, niepodawanie wysokoenergetycznych posiłków itp. Kolejnym ważnym aspektem jest konsultacja u specjalisty, który pomoże postawić prawidłową diagnozę i jeśli będzie taka potrzeba włączyć odpowiednie leczenie (np. psychoterapia, psychoedukacja, a w niektórych przypadkach np. zabieg usunięcia migdałków lub wprowadzenie farmakoterapii).

Opracował mgr Piotr Marcinkowski

Mgr Piotr Marcinkowski

Psycholog, psychoterapeuta. Absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ukończył całościowy 4-letni Kurs Psychoterapii Psychodynamicznej organizowany przez Krakowskie Centrum Psychodynamiczne w Krakowie. więcej »