Pacjent zgłaszający się do psychologa często spodziewa się, że otrzyma radę, konkretne wskazanie dotyczące tego co i jak ma zrobić, aby jego problemy ustąpiły. Jeśli psycholog prowadzi poradnictwo udzieli odpowiedzi opierając się na wiedzy teoretycznej. W przypadku jeśli psycholog zajmuje się psychoterapią zachęci raczej pacjenta do rozmowy, tak aby mógł on sam mógł poszukać dla siebie odpowiedź. Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Człowiek zgłasza się do psychologa najczęściej dlatego, że żadne wcześniejsze sposoby rozwiązania problemu oraz rady znajomych, rodziny czy też przeczytane artykuły psychologiczne nie pomagały. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, że kolejne rady, nawet jeśli są to rady wykształconego psychologa na dłuższą metę również nie przyniosą rezultatu. W pewnym sensie, człowiek zgłasza się do psychologa, ponieważ utracił możliwość korzystania z rad i wskazówek. Dlaczego? Pytaniem tym zajmujemy się w psychoterapii, choć często nie jest ono sformułowane wprost. Czasem jest to utrata wiary w sprawczą siłę myślenia albo lęk przed jakąkolwiek zmianą, w innej sytuacji koncentracja na własnych wyuczonych rozwiązaniach lub nieufność wobec „doradcy”. Wariantów może być bardzo dużo, każdy z nich jest jednak źródłem dużego cierpienia, ponieważ wywołuje uczucie: niemocy i braku nadziei na możliwość zmiany swojego życia.
Psychoterapia rozwinęła się na początku XX wieku właśnie dlatego, że zwykły społeczny proces dawania rad i sugestii przestał działać. Instytucje takie jak np. rodzina, religia, służby medyczne stawały się bezradne wobec problemów z jakimi borykali się ludzie. Początkowo próbowano uporać się z tym dając rady i sugestie pod wpływem hipnozy, ale rezultaty były krótkotrwałe. Zygmunt Freud stworzył psychoanalizę, unikalny sposób rozmowy, który zajmuje się nie tylko pytaniem: „co zrobić ze swoim życiem” ale też pytaniem „dlaczego nie mogę zmienić swojego życia, chociaż wiem co zrobić”. W oparciu o psychoanalizę rozwijać zaczęły się różne nurty psychoterapii, które stanowią według mnie najlepszą formą pomocy w sytuacji, gdy mamy poczucie, że w swoim życiu „utknęliśmy w martwym punkcie”.
Poradnictwo ma swoje, istotne miejsce w strukturze pomocy – w sytuacjach kiedy spokojne myślenie i zastanawianie się nie jest możliwe ze względu na skrajne przeciążenie trudnymi zdarzeniami jak np. śmierć bliskich osób, wypadek, przemoc, diagnoza poważnej choroby. W takich momentach rady dotyczące tego w jaki sposób możemy zadbać o swój stan psychiczny są często jedyną metodą pomocy. Rady mogą dotyczyć podejmowania konkretnych działań np. utrzymywania kontaktów interpersonalnych, nawiązania kontaktu z odpowiednimi służbami pomocowymi, reorganizacji stylu życia. Poradnictwo może być też stosowane jako forma edukacyjna, zwiększając naszą ogólną wiedzę o psychice i rządzących nią zasadach. W takiej sytuacji psycholog opisuje mechanizmy rządzące psychiką i relacjami interpersonalnymi i motywuje pacjenta do wykorzystywania zdobytej wiedzy w codziennym życiu.