Co to są zaburzenia psychiczne pod postacią somatyczną?
Około 30% pacjentów zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej ze skargą somatyczną cierpi tak naprawdę z powodów psychologicznych. Do psychiatry trafia niewielki ich odsetek i często za późno. Objawy psychosomatyczne w stadium zaawansowanym mogą być już ciężkie i trudne do wyleczenia. Po wielu latach zaniedbań, niewłaściwej diagnostyki i leczenia przekształcają się w choroby somatyczne. Bez odpowiedniego leczenia psychiatrycznego nie mogą być wyleczone. Najbardziej charakterystyczną cechą tych zaburzeń jest ciągłe domaganie się badań lekarskich, pomimo negatywnych wyników badań i zapewnień specjalistów że wszystko jest w porządku. Osoby cierpiące na zaburzenia pod postacią somatyczną są bardzo skoncentrowane na temacie własnego zdrowia. Czują się chore i domagają się potwierdzenia tego przez lekarza. Przez długi okres czasu nie dopuszczają możliwości, że przyczyną dolegliwości może być problem psychologiczny. Tym bardziej, że ból fizyczny jest realny. Osoby chorujące na zaburzenia psychosomatyczne często przywiązują się do roli chorego, którą z czasem trudno jest porzucić. Ma to ogromny wpływ na ich relacje w świecie, ogranicza zdolność do tworzenia szczęśliwych związków i poczucia własnego szczęścia. Wśród subkategorii zaburzeń pod postacią somatyczną, wyróżniamy zaburzenia somatyzacyjne i hipochondryczne. Wśród tych ostatnich ważną kategorię stanowi dysmorfofobia. Polega ona na szczególnej koncentracji na własnym wyglądzie i przekonaniu o dużej anomalii fizycznej. Nawet jeżeli brak jest obiektywnych przesłanek lub są one niewielkie. W skrajnych przypadkach objaw osiąga cechy choroby psychicznej. Są to wtedy objawy psychotyczne. W obydwu odmianach zaburzeń wiąże się to z dużym cierpieniem pacjenta i ryzykiem samobójstwa. Co wydaje się szczególnie istotne w takim kontekście, że problem ten nadal jest rzadko rozpoznawany. Jest to objaw często spotykany w anoreksji, z którą wiąże się duża śmiertelność. Tutaj nasilenie również może osiągać poziom urojeń czyli objawów choroby psychicznej. Na uwagę zasługują również zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną, nazywane dawniej nerwicami narządowymi. Mogą się one objawiać w postaci np. przyspieszonej akcji serca, drżenia, bólu brzucha, świądu itp.
Bardzo istotne jest by zawsze wykluczyć tło somatyczne zaburzeń przed diagnozą psychiatry. Dlatego i tutaj współpraca specjalistów z różnych dziedzin jest bardzo ważna. Zaburzenia pod postacią somatyczną mogą przybierać również postać bólu psychogennego. Pacjenci skarżą się na silny ból w różnej lokalizacji, której nie można wytłumaczyć żadną etiologią somatyczną. Są to zaburzenia bardzo trudne do leczenia. Dlatego bardzo istotna jest wczesna diagnoza i jak najszybsze włączenie farmakoterapii i psychoterapii. Sytuację utrudnia opór pacjentów, brak motywacji do leczenia psychiatrycznego i oczekiwanie szybkiej poprawy. A natychmiastowa poprawa nie jest możliwa. Leczenie jest najczęściej długie i powinno być leczeniem skojarzonym, obejmującym farmakoterapię i psychoterapię. Istnieje ogólna zasada mówiąca, że jeżeli objaw psychiczny lokalizuje się w ciele, odwrócenie tego procesu (usunięcie go z ciała) zabiera dużo czasu. Taka sytuacja ma miejsce w zaburzeniach pod postacią somatyczną. Objawy, na które skarży się osoba cierpiąca przypominają zaburzenia określonego układu czy narządu. Może to być przyspieszona akcja serca, zaburzenia z przewodu pokarmowego czy ból określonej części ciała. Przyczyna dolegliwości jest jednak psychogenna. Leczenie zaburzeń pod postacią somatyczną powinno być prowadzone wielotorowo. Musi obejmować zarówno prawidłowe postępowanie ze strony lekarza POZ jak i farmakoterapię i psychoterapię prowadzone przez specjalistów. Najważniejszym i podstawowym leczeniem jest psychoterapia. Bardzo ważna jest tu współpraca lekarza POZ, innych specjalności i psychiatry. Często od tego uzależniona jest możliwość jakiejkolwiek pomocy nieświadomemu przyczyn pacjentowi.
Podsumowanie:
– Co powinno wzbudzić niepokój i skłonić do wizyty u psychiatry?
– Długa historia objawów somatycznych, których nie można wyjaśnić żadną chorobą somatyczną. Mogą to być również uporczywe bóle. Objawy mogą dotyczyć każdego narządu.
– Duża koncentracja osoby cierpiącej na objawach, liczne konsultacje u wielu specjalistów spoza psychiatrii
– Brak akceptacji, czy dopuszczenia możliwości problemów psychicznych jako źródła zaburzeń.