DDA – Dorosłe Dzieci Alkoholików to dorosłe osoby, które wychowały się w rodzinie z problemem alkoholowym. Osoby te mogą doświadczać w dorosłym żyiu trudności, których korzenie tkwią w doświadczeniach wyniesionych z domu rodzinnego.
Dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym przeżywają wiele trudnych emocji: wstyd, poczucie winy, gniew, smutek, strach, bezradność, i in. Wiele jest rzeczy bardzo trudnych do nazwania dla dzieci osób uzależnionych. W centrum życia rodzinnego znajduje się pijący rodzic. To jego potrzebom podporządkowane są wybory i decyzje całej rodziny, ponieważ nie znosi on frustracji i ma swoją destrukcyjną siłę przebicia. Czasem jest to oczywiste, że “wszystko stanęło na głowie”, jednak czasem wydaje się, że rodzina jakoś sobie radzi z piciem jednego z rodziców ( lub obojga ). Kiedy nie ma jaskrawej przemocy czy ubóstwa, rodzinie trudniej jest zrozumieć, że mimo to dzieci poddane są okolicznościom, z którymi nie mogą sobie emocjonalnie poradzić.
W zależności od kolejności urodzenia, cech osobowości, płci, a czasem nawet dalszej rodziny, dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym identyfikują się z jedną z poniższych ról:
- bohater rodzinny – to często dziecko najstarsze, które stara się przynosić pomoc, ale i chlubę całej rodzinie, podziwiane, idealne, wzorowe
- kozioł ofiarny – buntuje się i często wprost nazywa picie rodzica alkoholizmem, przekracza normy, “sprawia problemy”, dzięki czemu niejako odciąga uwagę od problemów stwarzanych przez rodzica
- zagubione dziecko – stara się nie zwracać na siebie uwagi, izoluje się, często świadomie przeciętne, nie wychyla się, ucieka w świat fantazji
- maskotka – ulubieniec rodziny, często najmłodsza córka, odcięte od swoich emocji potrafi rozbawić, czy rozładować atmosferę, ukoić agresję pijącego rodzica.
Każda z tych ról pozwala przetrwać w warunkach przedłużającego się stresu. Jednocześnie staje się ona drugą skórą dziecka, tak ściśle przylegającą, że nawet w życiu dorosłym nie przestaje determinować funkcjonowania danej osoby. Człowiek staje się więźniem swojej roli rodzinnej, często nawet wówczas, gdy jest świadomy tych zaszłości i dąży do zmiany. Siła traumy, jakiej doświadczają dzieci dorastające w tego typu rodzinie kształtuje ich obraz siebie i często prowadzi do utraty poczucia sensu istnienia, wiary w naczelny porządek świata i innych ludzi.
Przynajmniej u części osób z takim doświadczeniem rozpoznaje się syndrom DDA. Według A. Litwy (2009) za osoby z syndromem DDA można uznać te, u których traumatyczne wydarzenia z domu rodzinnego przekroczyły możliwości samoobrony i trwale wpisały się w obraz siebie oraz sposób funkcjonowania. Ślady tych wydarzeń mają cechy złożonego stresu pourazowego, nałożonego na różne cechy osobowości. Należy podkreślić, że syndrom DDA nie stanowi rozpoznania klinicznego, takiego jak np. zaburzenia osobowości. Informuje nas natomiast o specyfice trudności i ich źródle.
Podstawowe trudności, z jakimi zmagają się osoby z syndromem DDA to:
- lęk przed bliskością
- nieufność i wzmożona kontrola
- problemy w relacjach z innymi ludźmi ( ciągłe poszukiwanie akceptacji, izolacja, nadmierny krytycyzm, skrytość i poczucie wyobcowania)
- problemy w kontakcie ze swoimi uczuciami i potrzebami (A. Litwa, 2009).
Ponadto należy wymienić borykanie się z chronicznym lękiem, depresją, skłonnością do samookaleczeń, myślami samobójczymi, a także nadużywaniem środków psychoaktywnych.
Wydaje się, że większość osób z syndromem DDA wymaga psychoterapii – podobnie jak osoby z PTSD (zaburzenia stresu pourazowego ). Jednak podstawowym powodem, dla którego ktoś zgłasza się na psychoterapię jest jego cierpienie. Jeśli ktoś czuje, że jego życie układa się po jego myśli, a przeżywane trudności nie przekraczają jego możliwości zaradczych to raczej będzie daleki od podjęcia psychoterapii, nawet jeśli dorastał w rodzinie z problemem alkoholowym.
Na podstawie:
A. Litwa “Syndrom DDA” w “Uzależnienia w praktyce klinicznej. Zagadnienia diagnostyczne” B. Bętkowska – Korpała (red.) PARPA Warszawa 2009
Opracowała:
mgr Joanna Sadzawicka-Olczak – psycholog, psychoterapeuta