Z badań wynika, że 33 proc. Polek w wieku prokreacyjnym pije alkohol w czasie ciąży. Co najmniej kilkaset z nich rodzi dziecko z pełnoobjawowym alkoholowym zespołem płodowym – FAS. Niekiedy syndrom ten pojawia się u dzieci matek, które piły alkohol sporadycznie.
Szacuje się, że rocznie w Polsce przychodzi na świat ok. 900 dzieci z FAS (Fetal Alcohol Syndrome), a dziesięć razy więcej dzieci ma inne zaburzenia związane z alkoholem opisywane jako poalkoholowe spektrum wrodzonych zaburzeń rozwojowych – FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder).
Dane te niestety są wyłącznie szacunkowe, bo w Polsce brakuje narzędzi diagnostycznych, procedur i wytycznych, by móc operować szczegółowymi danymi. O tym, jak rozpoznać FAS i leczyć małych pacjentów wie w kraju niewielu specjalistów. W Polsce brakuje wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych, a brak tych narzędzi sprawia, że lekarze nie są pewni swoich diagnoz, nie mają dostępu do szkoleń, brakuje im rzetelnych danych.
Czym jest FAS
Charakterystycznymi objawami dla FAS są cechy dysmorfii twarzy: skrócone szpary powiekowe, wydłużona część środkowa twarzy z wygładzoną rynienką nosowo-wargową oraz cienką wargą górną. Cechą charakterystyczna jest także niska waga urodzeniowa. Są jednak dzieci matek spożywających alkohol w ciąży, które nie mają wszystkich tych objawów, a mają np. zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego albo zaburzenia behawioralne. Mogą też mieć objawy z kręgu ADHD, autyzmu, specyficzne trudności szkolne, zaburzenia z kręgu afektywnych.
Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego u dzieci z FAS skutkuje m.in. nadwrażliwością na bodźce, zbyt dużym lub zbyt małym napięcie mięśniowym, problemami z jedzeniem, deficytem uwagi i pamięci, zaburzeniami równowagi. Opiekunowie muszą nauczyć się, jak takie dzieci rehabilitować, jaką dietę stosować, ale też jak zachowywać się w zwykłych, codziennych sytuacjach: jak mówić do dziecka, jak je głaskać i przytulać.
Osoby z syndromem FAS mają też trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. FAS wyraża się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się – dzieci z alkoholowym zespołem płodowym mają kłopoty w szkole. Potem w dorosłym życiu problemy z utrzymaniem stałej posady i wytrwaniu w zdrowym związku.
W Polsce nadal brakuje szerokiej kampanii społecznej i edukacyjnej na ten temat. Z badań przeprowadzonych na zlecenie Państwowej Agencji przeprowadzonych w 2009 r. wynika, że niemal dwie trzecie kobiet w ciąży nie było nigdy ostrzeganych przez lekarza o szkodliwości picia alkoholu, a tylko co piąta usłyszała takie ostrzeżenie. Jest to wynik niepokojący i zaskakujący zarazem, bo zdecydowana większość tych badanych pań (88%) wie, że nawet niewielka ilość alkoholu wypitego przez kobietę w ciąży może mieć wpływ na zdrowie dziecka.